Modulo heeft in 2022 het onderzoek naar de ‘milieustraat van de toekomst’ uitgevoerd voor o.a. Rijkswaterstaat. Eén van de conclusies was dat er op de milieustraat van de toekomst veel aanvullende activiteiten gaan plaatsvinden, zoals demontage, reparatie en upcycling. Het doel: bijdragen aan een circulaire economie. Willem van Leeuwen, adviseur bij Modulo Milieustraten, was één van de onderzoekers en zegt daarover: “In de praktijk zagen we toen nog verschillende uitdagingen en knelpunten op het gebied van wet- en regelgeving voor de realisatie van de milieustraat van de toekomst. Het gaat dan om vragen als: welke aanvullende activiteiten zijn toegestaan op de milieustraat? Op welk moment krijgt het aanbod op de milieustraat de afvalstatus? En wanneer is er sprake van einde-afval of voortgezet gebruik?”
Recent zijn twee handreikingen gepubliceerd door Rijkswaterstaat, die op deze vragen antwoord geven. Dit is goed nieuws voor gemeenten en afvalinzamelaars. In deze blog licht Willem toe wat dit voor hen in de praktijk betekent.
Milieustraat van de toekomst ingewikkeld juridisch vraagstuk
Wat afval is voor de één, is nog waardevol voor de ander. Ook op de milieustraat worden spullen weggebracht die men zelf niet meer wil, maar nog prima een ronde mee kunnen. “Deze herbruikbare goederen hoeven daarom geen afval te worden,” vertelt Willem. “Op de milieustraat van de toekomst werken verschillende mensen samen om afvalstromen te verminderen en zo veel mogelijk spullen een tweede leven te geven. Er wordt gesorteerd, gedemonteerd en gerepareerd. De traditionele rol van de milieustraat, het inzamelen van afvalstoffen, is dan maar één van de vele activiteiten. Het wordt een circulair ambachtscentrum. Maar, zeker wanneer meerdere activiteiten op één locatie plaatsvinden zorgt dat voor een ingewikkeld juridisch vraagstuk. De twee handreikingen (zie kader, red.) geven duiding aan bestaande wet- en regelgeving en beschrijven maatregelen om hergebruik praktisch uitvoerbaar te maken.”
Handreiking juridische aspecten van een circulair ambachtscentrum
De handreiking uit maart 2025 – geschreven door Hekkelman, in opdracht van Rijkswaterstaat en de NVRD – geeft antwoord op juridische vragen die spelen bij gemeenten die bezig zijn met het realiseren van een circulair ambachtscentrum.
Handreiking voortgezet gebruik bij milieustraten
In januari 2025 heeft Rijkswaterstaat de handreiking ‘Voortgezet gebruik op milieustraten’ gepubliceerd. Het document gaat onder andere in op de randvoorwaarden van producthergebruik op de milieustraat, wetgeving en jurisprudentie.
De milieustraat van de toekomst
In opdracht het kernteam Circulaire Ambachtscentra en Rijkswaterstaat heeft Modulo in 2022 een rapport uitgebracht over ‘de milieustraat van de toekomst’. Onderdeel van het rapport is een routekaart met drie haltes die leiden tot de milieustraat van de toekomst:
Het belang van de afvalstatus
Afval of geen afval dat is de vraag, weet Willem van Leeuwen: “Als ingezamelde spullen en materialen geen afval zijn, mogen ze direct een nieuwe bestemming krijgen. Dit noemt men voortgezet gebruik. Maar als een voorwerp eenmaal de afvalstatus heeft, moet er een afvalverwerker aan te pas komen. Direct hergebruiken of verkopen in een winkel is dan niet toegestaan. Afvalstoffen mogen alleen weer de markt op als ze de einde-afvalstatus krijgen, bijvoorbeeld door recycling. De afvalwetgeving is in de eerste plaats ingesteld ter bescherming van het milieu en de gezondheid. Maar reststromen die voorheen als afval werden gezien, willen we in een circulaire economie liever benutten als nieuw product of grondstof. De bestaande afvalwetgeving kan dan initiatieven belemmeren die in het kader van circulaire economie juist zouden moeten worden gestimuleerd. De handreikingen geven nu dus aan welke mogelijkheden er wél zijn voor hergebruik op de milieustraat.” Belangrijk om te vermelden: Het vaststellen of er in een concreet geval sprake is van afval of niet, blijft de verantwoordelijkheid van de vergunningsverlener of toezichthouder.
Wanneer is er sprake van voortgezet gebruik?
De meest voorkomende manier voor hergebruik op de milieustraat is voortgezet gebruik. Dit is wat de handreiking juridische aspecten van een Circulair Ambachtscentrum over voortgezet gebruik zegt:
Bij het afgeven van een materiaal of product in een afvalbak bij de (reguliere) milieustraat zal doorgaans sprake zijn van het ‘ontdoen’ hiervan (hetgeen leidt tot de afvalstatus van het materiaal of product). Dat kan anders liggen als een materiaal of product wordt afgegeven bij de werkplaats of de kringloopwinkel op het circulaire ambachtscentrum. Van ‘voortgezet gebruik’ kan dus onder voorwaarden, bij een deugdelijke inrichting en controle en keuring vooraf, sprake zijn bij aangeboden materialen of producten bij het circulaire ambachtscentrum. Voortgezet gebruik is alleen mogelijk als het beoogde gebruik zowel zeker, rechtmatig en voldoende hoogwaardig is.
Handreiking juridische aspecten van een Circulair Ambachtscentrum
In de handreiking voortgezet gebruik bij milieustraten wordt verder uitgelegd wanneer er sprake is van zeker, rechtmatig en voldoende hoogwaardig gebruik. In paragraaf 4.1 van die handreiking vindt u ook een checklist die is opgesteld als hulpmiddel.
Wanneer is er sprake van einde-afval?
Voortgezet gebruik zal in een circulair ambachtscentrum vaker voorkomen, maar hergebruik middels een einde-afvalstatus is ook mogelijk. Dit is wat de handreiking juridische aspecten van een Circulair Ambachtscentrum hierover zegt:
Het is voorstelbaar dat in de praktijk situaties aan de orde komen waarbij medewerkers van het circulaire ambachtscentrum (bijvoorbeeld van de milieustraat) constateren dat de reststroom die de bezoeker zelf kwalificeert als afval nog bruikbaar is. Aan deze afvalstroom kan onder omstandigheden de einde-afvalstatus worden toegekend.
Handreiking juridische aspecten van een Circulair Ambachtscentrum
Volgens deze handreiking is recycling dus niet de enige manier waarop een afvalstof de einde-afvalstatus kan verkrijgen. Dit kan ook als er sprake is van een andere nuttige toepassing is én als aan deze vier voorwaarden wordt voldaan:
a. De stoffen, mengsels of voorwerpen zijn bestemd om te worden gebruikt voor specifieke doelen;
Handreiking juridische aspecten van een Circulair Ambachtscentrum
b. Er is een markt voor of vraag naar de stoffen, mengsels of voorwerpen;
c. De stoffen, mengsels of voorwerpen voldoen aan de technische voorschriften voor de specifieke doelen en aan de voor producten geldende wetgeving en normen; en
d. Het gebruik van de stoffen, mengsels of voorwerpen heeft over het geheel genomen geen ongunstige effecten voor het milieu of de menselijke gezondheid.”
Welke aanvullende activiteiten zijn toegestaan op de milieustraat?
Of een aanvullende activiteit op de milieustraat is toegestaan hangt af van het geldende omgevingsplan. Mocht dit niet het geval zijn, dan moet het omgevingsplan aangepast worden:
De vraag rijst dan, of het circulaire ambachtscentrum past binnen ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’, het centrale criterium dat in acht genomen moet worden bij het vaststellen van een omgevingsplanwijziging.
Handreiking juridische aspecten van een circulair ambachtscentrum
Over het algemeen geldt wel dat het demonteren van spullen die op de milieustraat worden ingeleverd net als schoonmaken, repareren en ombouwen geen afvalhandeling hoeft te zijn. Demontage is geen afvalhandeling als het doel is om het product opnieuw in elkaar te zetten. Een tweede voorwaarde is dat het de intentie van de gebruiker was om de spullen af te geven voor hergebruik.
Op welk moment krijgt het aanbod op de milieustraat de afvalstatus?
In de handreiking voorgezet hergebruik op de milieustraat wordt veel aandacht besteed aan de voorlichting van bezoekers. Of iets afval is of niet begint namelijk bij de intentie van degene die er vanaf wil. Wil hij zich ervan ‘ontdoen’ of geeft hij het af voor hergebruik? De routing en communicatie-uitingen kunnen helpen om een duidelijk onderscheid te maken. Willem geeft daarom tot slot nog een advies mee: “Richt een aparte plek in voor hergebruik, en geef dit ook aan met borden bijvoorbeeld. In de handreiking wordt ontkracht dat de plek van de inname (voor of na de poort) relevant is voor de afvalstatus. Een innamestraat vóór de milieustraat is een mooie manier om hier vorm aan te geven, maar dit is dus geen verplichting. Ook op het terrein van de milieustraat mogen spullen voor hergebruik worden ingenomen.
Over Modulo Milieustraten
Modulo Milieustraten is het kenniscentrum en de specialist in het circulair ontwerpen en circulair bouwen van milieustraten, grondstoffen- en circulaire ambachtscentra, depots voor klein chemisch afval en lithiumbatterijen. Modulo biedt een integrale oplossing. Van haalbaarheidsonderzoeken tot en met het onderhoud op gerealiseerde projecten. Onze flexibele bordessen bestaan uit gestandaardiseerde, modulaire betonelementen van eco-granulaat die op termijn aangepast, verplaatst en opnieuw gebruikt kunnen worden. Om de circulariteit van ons modulaire bouwconcept te waarborgen geeft Modulo een inruilgarantie op nieuw gebouwde milieustraten.
